Արվեստի քննադատությունը ներառում է արվեստի գործերի վերլուծություն և գնահատում` օգտագործելով տարբեր տեսական շրջանակներ և հեռանկարներ, որոնցից մեկը ուշագրավ մոտեցումն է հոգեվերլուծական տեսությունը: Հասկանալով, թե ինչպես է հոգեվերլուծական տեսությունը տեղեկացնում արվեստի քննադատությանը և դրա պատմական հեռանկարներին, մենք կարող ենք խորանալ արվեստի մեկնաբանության վրա հոգեբանության ազդեցության մեջ:
Պատմական հեռանկարները արվեստաբանության մեջ
Նախքան արվեստի քննադատության մեջ հոգեվերլուծական տեսության դերն ուսումնասիրելը, կարևոր է հասկանալ պատմական տեսակետները, որոնք ձևավորել են արվեստի գործերի վերլուծության և մեկնաբանման ձևը: Պատմության ընթացքում արվեստի քննադատությունը զարգացել է ի պատասխան փոփոխվող գեղարվեստական շարժումների, հասարակական արժեքների և փիլիսոփայական համոզմունքների:
Ֆորմալիստական մոտեցումից, որը կենտրոնացած էր արվեստի գործի ֆորմալ որակների վրա, մինչև սոցիալ-քաղաքական տեսակետը, որն ընդգծում էր արվեստի դերը սոցիալական նորմերի արտացոլման և մարտահրավեր նետելու գործում, տարբեր ոսպնյակներ են կիրառվել արվեստը քննադատելու և հասկանալու համար: Ավելին, հոգեվերլուծական տեսության առաջացումը էականորեն ազդեց արվեստի քննադատության վրա՝ մտցնելով արվեստի գործերի մեկնաբանության հոգեբանական հարթություն:
Հոգեվերլուծական տեսությունը արվեստի քննադատության մեջ
Հոգեվերլուծական տեսությունը, որը առաջ է քաշվել Զիգմունդ Ֆրոյդի կողմից և հետագայում ընդլայնվել է այնպիսի գիտնականների կողմից, ինչպիսին Ժակ Լականն է, առաջարկում է յուրահատուկ շրջանակ մարդկային միտքն ու վարքագիծը հասկանալու համար: Այս տեսական հեռանկարը խորանում է անգիտակցականի մեջ՝ ընդգծելով ճնշված ցանկությունների, սիմվոլների դերը և մարդկային մտքի ու հույզերի բարդությունները:
Երբ կիրառվում է արվեստի քննադատության մեջ, հոգեվերլուծական տեսությունը քննադատներին հնարավորություն է տալիս բացահայտելու ենթագիտակցական հիմքում ընկած տարրերը, որոնք ներառված են արվեստի գործերի մեջ: Այս մոտեցումը դուրս է գալիս տեսողական տարրերի մակերեսային մեկնաբանությունից և ձգտում է բացահայտել արվեստում առկա ավելի խորը հոգեբանական իմաստները: Վերլուծելով արվեստի գործերի սիմվոլիկան, պատկերավորումը և կոմպոզիցիան հոգեվերլուծական ոսպնյակի միջոցով՝ արվեստաբանները կարող են բացահայտել թաքնված պատմություններն ու զգացմունքային հոսանքները, որոնք ռեզոնանսվում են դիտողների մոտ:
Խորվագալիզմի եւ պատկերների մեկնաբանություն
Արվեստի քննադատության մեջ հոգեվերլուծական տեսության հիմնական ներդրումներից մեկը արվեստի գործերում սիմվոլիզմն ու պատկերավորումը մեկնաբանելու ունակության մեջ է: Ֆրեյդի երազանքի վերլուծության հայեցակարգը, որն ընդգծում է սիմվոլների նշանակությունը անգիտակցական ցանկությունների արտահայտման մեջ, մեծ դեր է ունեցել արվեստի խորհրդանշական լեզվի վերծանման գործում:
Օրինակ, կրկնվող մոտիվների օգտագործումը, ինչպիսիք են ֆալիկ խորհրդանիշը կամ երկիմաստ տարածությունների պատկերումը, կարելի է ուսումնասիրել հոգեվերլուծական տեսության ոսպնյակի միջոցով՝ բացահայտելու նկարչի ենթագիտակցական մտադրությունները և դիտողների հոգեբանական արձագանքները: Այս շրջանակում տեսողական տարրերի մեկնաբանումը խորության և բարդության շերտ է ավելացնում արվեստի քննադատությանը` հրավիրելով դիտողներին ներգրավվել արվեստի գործերով խորհրդանշական և հոգեբանական մակարդակով:
Զգացմունքային պատմությունների բացահայտում
Բացի սիմվոլիզմից, արվեստի քննադատության մեջ հոգեվերլուծական տեսությունը խորանում է արվեստի գործի շրջանակներում ներկառուցված հուզական պատմություններում: Քննելով թեմատիկ բովանդակությունը, գեղարվեստական տեխնիկան և ստեղծագործության կողմից փոխանցվող ընդհանուր տրամադրությունը՝ քննադատները կարող են բացահայտել հիմքում ընկած հուզական ռեզոնանսները, որոնք բխում են նկարչի հոգեկանից և կոլեկտիվ մարդկային փորձից:
Ֆրոյդի շեշտադրումը անգիտակցականի դերի վրա հույզերի և վարքագծի ձևավորման մեջ արվեստաբաններին տալիս է արվեստի գործերում առկա էմոցիոնալ նրբությունները վերլուծելու գործիքակազմ: Այս մոտեցումը խրախուսում է նկարչի հոգեկանի և արվեստի հոգեբանական ազդեցության ավելի խորը ուսումնասիրությունը հեռուստադիտողի վրա՝ խթանելով տեսողական արտահայտման միջոցով փոխանցվող զգացմունքային չափումների ավելի հարուստ ըմբռնումը:
Ազդեցությունը մեկնաբանական շրջանակների վրա
Հոգեվերլուծական տեսության ընդգրկումը արվեստի քննադատության մեջ ընդլայնել է արվեստի գործերի նկատմամբ կիրառվող մեկնաբանական շրջանակները: Ընդունելով անգիտակցականի ազդեցությունը, գիտակցական և ենթագիտակցական տարրերի փոխազդեցությունը և մարդկային փորձառության բարդությունները՝ այս տեսական տեսանկյունը ընդլայնել է արվեստի քննադատության վերլուծության շրջանակը:
Արվեստաբանները, ովքեր քաղում են հոգեվերլուծական տեսությունից, կարող են առաջարկել նրբերանգ մեկնաբանություններ, որոնք դուրս են գալիս մակերեսային դիտարկումներից՝ տրամադրելով պատկերացումներ գեղարվեստական ստեղծագործության և ընդունման հոգեբանական հիմքերի մասին: Արդյունքում, հոգեվերլուծական տեսության ինտեգրումը հարստացրել է արվեստի քննադատության շուրջ դիսկուրսը` ճանապարհ հարթելով արվեստի գործերը հասկանալու և գնահատելու ավելի ամբողջական և հոգեբանորեն տեղեկացված մոտեցման համար:
Եզրակացություն
Հոգեվերլուծական տեսությունն առաջարկում է ազդեցիկ ոսպնյակ, որի միջոցով կարելի է տեղեկացնել արվեստի քննադատությանը, հարստացնելով արվեստի գործերի մեր ըմբռնումը` խորանալով դրանց մարմնավորած հոգեբանական չափումների մեջ: Ճանաչելով հոգեվերլուծության ազդեցությունը արվեստի մեկնաբանման և նրա պատմական հեռանկարների վրա՝ մենք ավելի խորը գնահատում ենք հոգեբանության և գեղարվեստական արտահայտչության բարդ փոխազդեցությունը: